با مجازی شدن تجارت و کسبوکار، نیاز به انجام معاملات امن در این فضا بیش از پیش احساس میشد از این رو محققان و کارآفرینان حوزه رایانه به سراغ ابداع روشهای جدید برای انجام این تراکنشها رفتند که منجر به ابداع امضای دیجیتال گردید. در سالهای اخیر نیز بازار رمزارزها در کشور ما رونق گرفته و یکی از الزامات حضور در این بازار، امضای دیجیتال است. در این یادداشت درباره چیستی امضای دیجیتال، نحوه کارش، مزایا و کاربردها و تفاوتش با امضای الکترونیکی صحبت میکنیم.
امضای دیجیتال چیزی بیهمتا مشابه اثر انگشت یا امضای کاغذی شماست، با این تفاوت که در قالب کدها و رمزهای رایانهای صورتبندی شده است. امضا این امضا با استفاده از الگورتیمهای ریاضی ساخته و به دادههایی متصل میشود که قصد انتقال آنها را دارید. فرد دریافتکننده با بررسی امضای شما، به اصالت داده منتقلشده پی میبرد و هویت شما را به عنوان ارسالکننده تایید میکند.
برای درک نحوه عملکرد امضای دیجیتال باید به سراغ مراحل ساخت و ارسال آن برویم. فرض کنید شما میخواهید سندی را به صورت الکترونیکی برای فردی ارسال کنید. البته لازم است که سند به شیوهای امن به فرد برسد و خیالتان از بابت دستکاری آن حین ارسال راحت باشد. برای این کار باید به سراغ امضای دیجیتال بروید.
حال شما با استفاده از کلید خصوصی خود، سند را امضا میکنید. توجه کنید که وقتی میگوییم امضا، به این معنا نیست که چیزی مینویسید یا قلمی را حرکت میدهید. این فرآیند در رایانه یا تلفن همراه شما و از طریق نرمافزارهایی که بستر امضای دیجیتال را فراهم کردهاند، رخ میدهد.
اگر بخواهیم دقیقتر این فرآیند را توضیح دهیم باید مراحل زیر را بیان کنیم:
امنیت مهمترین مزیت امضای دیجیتال است. با استفاده از این روش، فرستنده و گیرنده مطمئن میشوند که امکان دستکاری داده وجود ندارد و همچنین اصالت هویت امضاکننده تغییر نمیکند. برخی ویژگیهای امنیتی امضای دیجیتال شامل موارد زیر است:
از دیگر مزایای این امضا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
این امضا در حوزههای مختلفی کاربرد دارد که در ادامه به آن اشار میکنیم:
روزبهروز به شمار کشورهای جهان، که امضای دیجیتال را به رسمیت میشناسند افزوده میشود. با استفاده از این امضا دولتها میتوانند اسناد و مدارک دولتی را با امنیت بالا و هزینه کم جابهجا کنند. همچنین این امضا با توجه به سادهتر کردن تراکنشها، گزینهای مناسب برای افزایش سهولت کسبوکار از سوی دولتهاست. با کمک این امضا میتوان سرعت ثبت شرکت، اظهارنامههای مالیات و دیگر خدمات دولتی را افزایش داد.
در این حوزه ظرفیتهای بالقوه زیادی برای استفاده از امضای دیجیتال وجود دارد. برای مثال میتوان فرآیند تجویز و دریافت دارو را با استفاده از این روش امن و سریع کرد. همچنین برای ثبت و انتقال اسناد پزشکی میتوان از آن استفاده کرد.
در این بخش نیز میتوان از امضای دیجیتال برای حراست از اسناد کارخانه و طرحهای تولیدی استفاده کرد. این امضا میتواند جلوی جاسوسی صنعتی را بگیرد و مانع از دزدی و تقلب در طرحهای صنعتی شود.
شاید بتوان گفت گستردهترین کاربرد امضای دیجیتال در این حوزه است. بانکها و موسسات مالی با استفاده از این روش میتوانند اسناد را بین بانک و مشتریان به شیوهای امن و سریع جابهجا کنند. تجارت جهانی میتواند با کمک این روش با سرعتی بسیار بیشتر، امنیتی به مراتب بالاتر و هزینهای بسیار کمتر از شیوههای رایج انتقال پول انجام شود.
یکی از حوزههایی که این ابزار در آن نقش تعیین کنندهای دارد، رمزارزهاست. برای حضور در این بازار و مبادله رمزارزها شما حتما باید از امضای دیجیتال استفاده کنید. با استفاده از کلید خصوصی است که شما به حساب خود دسترسی و امکان انجام تراکنش خواهید داشت.
گفتیم که برای استفاده از امضای دیجیتال، به دو نوع کلید نیاز است که یکی از آنها خصوصی است و فقط باید در اختیار شما باشد. اما این کلید مجازی را چگونه میتوان ذخیره و نگهداری کرد؟ شاید بگویید آن را مانند گذرواژهها در حافظه حفظ میکنم اما کلید خصوصی تنها یک گذرواژه معمولی نیست بلکه مجموعهای از اعداد و حروف خاص و طولانیست که بعید است کسی بتواند آن را حفظ کند. از این رو لازم است تا روشی مطمئن برای نگهداری آن ایجاد شود. در سالهای اخیر فلش مموریهای خاص برای این کار طراحی و عرضه شدهاند، که به آن توکن کلید خصوصی یا توکن امضای دیجیتال میگویند. با استفاده از این فلشها شما میتوانید کلید خصوصی خود را هر زمان که بخواهید مورد استفاده قرار دهید. تنها نکته اینجاست که باید از فلش خود مراقبت کنید و آن را بههیچعنوان در اختیار دیگری قرار ندهید.
در پایان جا دارد که به تفاوت دو نوع امضای مجازی اشاره کنیم که گاهی با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند.
امضای الکترونیکی همان امضای کاغذی است که اسکن و تصویر آن در رایانه ثبت میشود. برای مثال برخی از بانکها یا ادارات پست برای انجام امور بانکی یا تحویل مرسوله از قلم نوری برای ثبت امضای الکترونیکی افراد استفاده میکنند. این روش هرچند امنیت بیشتری نسبت به امضای کاغذی دارد اما همچنان قابل جعل است.
درحالیکه امضای دیجیتال علاوه بر همه مزیتهای گفته شده، شامل کدهای رایانهای منحصر به فردیست که نمیتوان آنها را جعل کرد یا تغییر داد مگر آنکه شما کلید خصوصی را در اختیار دیگری گذاشته باشید.